microcosmos versus macrocosmos
« van chaos naar logos | no picture please | es ist was es ist »
Deze week behandelen we de Griekse tragedies. Heerlijk dacht ik.
Even geen Plato, geen Kant of andere filosoof die het primaat van de rede aanhangt.
Als ik de theorie van Plato lees of welke andere rationele filosoof dan draaien mijn hersenen in een knoop.
Dat voelt niet als gezond.
Maar nu. De Griekse tragedie, mijn eigen vakgebied.
Twintig jaar dramaturgie bestuderen zal toch wel enig gewicht in de schaal leggen.
Niet dus. ken mijn plek nog niet als freshman. Je weet niks en je antwoorden zijn bij voorbaat kul is de boodschap.
Behalve als je precies zegt wat de professor wil horen.
De professor is filosoof en wiskundige. Hij is niet goed thuis in de tragedies en dat zegt hij ook.
We hebben het over de Agamemnon. Over de innerlijke conflicten in het stuk Agamemnon.
Voor wie het stuk niet kent, Agamemnon is getrouwd met Clytaimestra.
Agamemnon trekt ten oorlog tegen Troje omdat Paris, Helena geschaakt heeft.
Op zee komt het leger in een windstilte terecht waardoor de vloot niet meer vooruit komt.
De bemanning dreigt te sterven.
Artemis, de godin van de jacht die boos is op Agamemnon is hier schuld aan maar heeft ook de oplossing.
Ze zegt tegen Agamemnon dat hij zijn dochter Iphiginea moet offeren.
Agamemnon doet dat zonder enig schuldgevoel.
Clytaimestra is daar nogal boos over en dood -bij terugkomst na de overwinning op Troje- haar man.
Nu was de vraag. Wat zijn de ethische conflicten in de Agamemnon.
Ik noemde het conflict van Clytaimestra. Moet je een kindermoordenaar straffen.
Mag je je eigen man doden.
De professor lacht me uit. Clytaimestra heeft helemaal geen conflict. Ze heeft een bijrol in het stuk.
Ze heeft een minnaar genomen terwijl haar man op zee is, oorlog voeren voor een goede zaak.
Tja, dat Clytaimestra een minnaar neemt terwijl haar man tien jaar ervan tussen is ...
Agamemnon heeft Clytaimestra's man vermoord.
Na de moord heeft hij haar met geweld tot vrouw genomen terwijl ze zwanger was van haar vermoordde man.
Agamemnon koos voor de eer van de staat. Clytaimestra zoomt in op het gezinsleven.
Je mag niet je eigen dochter vermoordden, in geen enkel geval.
Dat is wat me zo tegen staat aan de 'grote' filosofen. Die hebben alleen oog voor de grote zaak.
De Eer. De Rechtvaardigheid. Het Goede. En of je daar een zoon of dochter voor moet offereren: tan pis.
In een dorp niet ver van Maastricht woont een gezin.
De dochter heeft een relatie met een jongen waar de moeder het niet mee eens is.
Te jong, slechte invloed. De moeder besluit het kind op kostschool te sturen naar België.
De dochter is het daar niet mee eens. Ze gaat naar de winkel om rattengif te kopen.
Rattengif is niet zomaar vrij te verkrijgen maar konijnengif wel.
De dochter serveert haar moeder een kopje konijnengif-thee.
Als de moeder de theepot wil afwassen vind ze de niet opgeloste korrels gif onderaan de pot.
Ze gaat ermee naar de politie en ontdekt zo dat haar dochter haar heeft willen vermoorden.
Dat is waar voor mij de ethiek begint. Je kan zoveel definities van het Goede en het Juiste bedenken.
Als een kind dat het geen punt vind om haar moeder te vermoorden om te voorkomen dat ze haar vriendje kan zien, dan ligt de zware taak in het gezin om kinderen het besef bij te brengen dat dit niet kan.
In die zin kan ik Clytaimestra's woede goed begrijpen. Agamemnon geeft niks om zijn gezin.
Een dochter offeren, geen punt. Een minnares meenemen als oorlogsbuit geen punt.
En nu zal de professor wel weer aanhalen dat Clytaimestra ook een minnaar had.
Het verschil tussen hun beide is dat Agamemnon zijn minnares, triomfantelijk in de openbaarheid toont.
Clytaimstra houdt haar overspel binnensdeur.
Beide moreel verwerpelijk maar in het laatste geval toch met het besef ervan.
Ik denk dat het je eerst moet lukken om ethische principes binnenshuis voor elkaar te krijgen.
Iemand die dat niet kan mag zich niet uitspreken over ethische principes die voor iedereen moeten gelden zoals Agamemnon dat doet.
Anna