de mens wordt een stedelijk dier
« Jody Rowan | no picture please | Sinterklaas in Maastricht »
95 procent van zijn geschiedenis was de mens jager en verzamelaar. Hij leefde een nomadisch bestaan in kleine groepen. Daarna was zijn habitat het boerendorp. Ongeveer 7000 jaar geleden begonnen de mensen in Mesopotamië steden te bouwen. Het is niet duidelijk waarom. Een reden was waarschijnlijk het landbouw-overschot. Niet iedereen hoeft voedsel te verbouwen waardoor specialisatie mogelijk werd. Een stad is geschikter voor specialisatie en ruil. Een tweede reden was veiligheid.
Sociaal gedrag bij insecten is opportunistisch. Ze kruipen met zijn allen bij elkaar zodat bij een evt. aanval er in elk geval een aantal over blijven. De macht van het getal. Het China-effekt, zeg maar.
De Griek Procrustes had twee bedden. Een lang bed en een kort bed.
Was een gast klein, dan bracht hij hem bij het slapen gaan naar het lange bed.
Hij rekte zijn armen en benen uit om hem lang genoeg voor het bed te maken.
Was de gast lang, dan bracht hij hem naar het korte bed en sneed zóveel van hem af, dat hij in het bed paste.
Als de bezoekers dood waren, bestal hij hen.
Procrustus is een conformist. Hij beroofd de mens van zijn unieke eigenschappen.
Hoe meer conformisme hoe groter de overlevingskans in een groep. Een zwerm vogels vliegt als een organisme.
En dat doen ze op basis van een paar eenvoudige gedrags-regels.
Toch zijn er onder de dieren ook solisten. De rups van het kleine Koolwitje heeft een groene schutkleur en legt zijn lijf langs de nerf van een blad zodat hij minder opvalt. Een solistische verdedigings-strategie. De rups van het grote Koolwitje is geel met zwart. Ze zitten met grote aantallen samen op een blad. Als er een aanvaller opduikt beginnen de rupsen massaal te slaan om hem te verjagen. Ze headbangen. Ook bijten en spugen ze.
Kennelijk bestaat er voor de Koolwitjes een keuze in overlevings-strategie.
Maar zij moeten wel kiezen tussen het een of het ander. Je kunt in het leven niet alles doen.
Het mooie van een stad is dat zowel de sociale headbangers als de solisten zich thuis kunnen voelen.
De solist kan uitstekend functioneren in een stad. Het is de locatie voor interactie tussen vreemden. Voor de ontmoeting van uiteenlopende denkbeelden. In de stad leidt gedrag tot verandering. Door de dichtheid van de bevolking, door ontmoetingen met vreemdelingen en ook door de concentratie van rijkdom zijn steden altijd voorop gegaan in de culturele revolutie.
Het is dus goed wonen voor een solist in de stad. Bijzonder zijn een dorp wordt niet op prijs gesteld.
Zou de groei van de steden ook aan de solist te danken kunnen zijn?
Het is goed wonen voor een solist in de stad, tenminste de laatste anderhalve eeuw. Daarvoor was wonen in een stad erg ongezond. Ziektekiemen vooral in het water doodden mensen zo snel dat steden een negatieve bevolkingsgroei kenden, die alleen werd gecompenseerd door een aanhoudende stroom migranten van het platteland. London was in de 18e eeuw zo groot en zo dodelijk dat die stad de bevolkings-groei in Engeland als geheel halveerde. Steden waren demografische zwarte gaten. Dit duurde tot aan de sanitaire revolutie aan het eind van de 19e eeuw. De aanleg van rioleringen en drinkwaterleidingen, de ophaal van vuilnis en verbetering van de gezondheidszorg.
In de krant staat dat kinderen in de arme staat Chiapas in Mexico koffie krijgen tegen ondervoeding.
De koffie is verrijkt met foliumzuur, ijzer en andere voedingsstoffen. Volgens de initiatiefnemers, een Mexicaanse koffie-producent en een Amerikaans technologiebedrijf drinken de kinderen in Chiapas elke dag al één, zo niet meer koppen koffie. Chiapas is een staat waar veel koffie wordt verbouwd.
Juist omdat koffie voor hen onderdeel is van hun dagelijkse routine is het verrijken van koffie een efficiënte manier om meer voedingsstoffen toe te dienen.
Het zal wel weer trivia kennis zijn. Over die koffie. Van de psycholoog Piet Vroon wordt gezegd dat hij een verzameling van tweeduizend theorieën, anekdotes en bevindingen — over reuk, taal, bewustzijn of wat dan ook — paraat had die hij eindeloos kon combineren. In zijn boek dat zijn bekendste werk zou worden Tranen van de krokodil, borduurt hij verder op de ruim 35 jaar oude ideeën van de Amerikaanse neurofysioloog Paul MacLean. Vroon stelt dat onze hersenen uit drie gebrekkig samenwerkende delen bestaan, elk van verschillende ouderdom: het honderden miljoenen jaren oude reptielenbrein (primaire functies als eten en ademhalen), het jongere zoogdierenbrein (emoties en driften) en het jongste primatenbrein (ethiek en verwerking van taal). De te snelle evolutie van onze hersenen leidt ertoe dat het menselijk gedrag in feite een verzameling gedragingen is die weinig met elkaar te maken hebben.
De mens wordt een stedelijk dier met hersenen die geschikt zijn om te jagen en te trekken.
Geen vaderlands psycholoog is ooit zo massaal gelezen. Vroon schreef in een moordend tempo boeken en gaf wekelijks zijn mening in kranten, tijdschriften, op radio en televisie. Zijn opinies beïnvloedden zelfs het regeringsbeleid. Tot de ergernis optrad, de kritiek steeds luider werd en Vroons oververhitte geest kortsluiting maakte. Vroon — een fanatiek parachutespringer — raakte in een vrije val. Die eindigde met een harde klap.
Piet Vroon was manisch depressief en hypochondrisch. Het is geen toeval dat veel van zijn artikelen over grote en kleine kwalen gaan. Vroon is de belichaming van de psychologische theorie waar hij zelf veel over schrijft: de zelfherhaling. Ouders geven hun verkniptheid vaak door aan hun kinderen. De ouders van Vroon waren workaholics, onzeker en suïcidaal. Vroon moest in zijn jeugd persoonlijk ingrijpen bij pogingen tot zelfdoding van zijn ouders.
Eind december gaat hij nog één keer eten met vriend Klukhuhn. Vroon weet weinig uit te brengen. Op 14 januari 1998 wordt hij dood gevonden in zijn woning. Hij heeft met een overdosis medicijnen een eind aan zijn leven gemaakt.
In zijn essay-bundel Kloten van de Engel wil Goldschmidt de kloof tussen alfa- en bèta overbruggen, want die scheiding vindt hij een gemis. Hij zoekt verbindingen: Ik word de missing link. Ik wil met mijn essays mensen die schrikken van de naam van een gen ongemerkt iets laten begrijpen waarvan ze denken dat het niets voor hun is.
Ik ben zelf een hybride. Ik koos voor gymnasium alfa omdat ik verliefd was op een meisje dat alfa deed. Toen zij me niet wilde, ben ik overgestapt naar bèta.
Klukhuhn is iets minder optimistisch over het dichten van de kloof tussen alfa en bèta. Hij citeert Cioran. De stinkende hoogmoed van de 'wetenschapper' die aan filosofie doet of van de filosoof die zich op de wetenschappen beroept. Al wie een wereldbeeld smeedt wordt verfoeilijk en onuitstaanbaar.
Je kunt in het leven niet alles doen. Jenna heeft een baby gekregen. Haar tweede. Jody Rowan. Jenna heeft kinderen. Ze vormt met haar kinderen en man een sociale eenheid, een gezin. Ze woont in de stad New York. Ik heb geen kinderen, een solist kan beter geen kinderen krijgen en dat hoeft ook niet. Je kunt in het leven niet alles doen.
Zondag vlieg ik naar New York. Naar baby Jody. Mensen-jongen worden te vroeg geboren. Ze zijn nog niet af. Baby's kunnen niks zelf. Ze zijn volledig afhankelijk van hun verzorgers. Jody is een paar dagen oud. Het is nog niet zeker wat ze zal worden. Een sociale opportunist of een solist in schutkleuren.
Ze zal een keuze maken voor een overlevingsstrategie.
Weet je hoe vaak een baby moet eten op een dag, zegt Jenna. En weet je hoe veel luiers dat zijn?
Daarom heb ik geen kinderen, zeg ik tegen Jenna. Ik zou het vergeten. Ik zou vergeten ze eten te geven.
Oh nee hoor, dat vergeet je niet, zegt Jenna. Als een baby honger heeft gaat hij huilen.
Dat is een geluid. Dat... dat is zo hard.
Eén overlevingsstrategie beheerst de afhankelijke mens vanaf de geboorte feilloos. Een baby huilt als hij geboren wordt.
In de krant staat dat de farmacie wanhopig op zoek is naar nieuwe medicijnen. Dat komt omdat de voorraad aan chemicaliën die systematisch op hun geneeskrachtige werking konden worden uitgetest uitgeput begint te raken.
Wonen in de stad is ongezonder dan op het platteland. Waarschijnlijk doen zich kleine biologische aanpassingen voor in onze soort als gevolg van het stadsleven. Zo ontwikkelen we weerstand tegen typisch stedelijke ziekten, een genetische verandering die zich niet zou hebben voorgedaan in een zuiver rurale omgeving.
Het lichaam blijkt zich aan te kunnen passen aan wisselende omstandigheden ook zonder het ingrijpen door middel van medicijnen. Toch wordt er massaal geneesmiddelen geslikt. Een misleidende term, geneesmiddel, het middel geneest niet maar onderdrukt de symptomen.
De beroepsmatig georganiseerde geneeskunde heeft het vermogen van individuen ondermijnd om hun realiteit onder ogen te zien. Om onvermijdelijke pijn en invaliditeit, verval en dood te aanvaarden, zegt Illich.
Nietzsche zegt, velen sterven te laat, en sommigen sterven te vroeg. Sterf te rechter tijd. Met andere woorden, gevaarlijk leven, prima, drink en rook, eet en rijd of vlieg langs de rand van het graf maar dan niet achteraf als dat zijn tol gaat eisen, bij de dokter gaan jammeren en spijt betuigen, in de hoop door het neertellen van dat honorarium de rekening voor het gevaarlijke leven niet betaald hoeft te worden. En heeft de wijze drinkebroer Silenus niet reeds op een vraag van koning Midas geantwoord dat het allerbeste voor de mens onbereikbaar is, namelijk niet geboren te zijn, niet te zijn, niets te zijn maar dat het op één na beste altijd nog is spoedig te mogen sterven.
Jody is een stadskindje. Ze is geboren met een c-section. Ze is geboren dankzij de verbetering van de gezondheidzorg. Ze is gewend aan de geluiden van de stad. Ze zal last krijgen van haar longen, zoals alle stadskindjes in New York. En ze zal zich eraan aanpassen. Eventually
Over vijftig jaar woont tweederde van de wereldbevolking in steden. Op den duur zelfs 90 procent.
De mens wordt een stedelijk dier.
Anna
bronnen o.a.
André Klukhuhn, De geschiedenis van het denken.
Dirk Vlasblom, NRC 27 oktober 2007, John McNeill, stadsmens verovert wereld
Sander Voormolen, NRC 10 november 2007, sociaal gedrag onder insecten
Procrustus Wikipedia
